Szeged Tisza’nın Nazlı Kuğusu, O Bir Güneş Şehri-ARABAYLA SZEGED

Arabayla Avrupa Turu” Szeged – 4 Ağustos Yolculuğumuzun 23. Günü

Yolculuk  önce seni sözsüz bırakır sonra da iyi bir hikaye anlatıcısına dönüştürür.

Ibn Battuta

Bir düşünce bana acı veriyor

bir düşünce bana acı veriyor:
yatakta, yastıkların arasında ölmek.
gizli bir böcek dişinin kemirdiği
bir çiçek gibi yavaş yavaş solmak…
boş bir odada bırakılmış
bir mum gibi sessiz sedasız sönmek…
böyle bir ölüm verme tanrım,
bana böyle bir ölüm verme,
yıldırımın vurup geçtiği,
yahut fırtınanın kökünden söktüğü
bir ağaç olayım.

yeri göğü sarsan gök gürültüsünün
tepeden vadiye yuvarladığı bir kaya olayım…
bir gün bütün esir milletler
boyunduruktan usanarak ortaya atılınca,
kızarmış yüzlerle, al bayraklarla,
bayraklarında ”dünya özgürlüğü” parolasıyla;
bunu haykırsınlar,
haykırsınlar, doğudan batıya kadar
istibdat onlarla çarpışsın…
işte ben orada öleyim,
o savaş alanında.
genç kanım yüreğimden orada aksın,
dudaklarımda sevinç dolu son sözüm çınlarken
onu çelik şakırtıları,
boru sesleri, top gürültüleri yutsun.
soluyan küheylânlar kazanılmış zafere doğru dört nala koşarak
cesedimi çiğneyip geçsinler.
işte beni orada bıraksınlar, çiğneneyim.
dağılmış kemiklerimi orada bir araya toplasınlar…
yarın büyük bir gömme töreni gelince,
orada vakur ve ağır yas müziği ile
ve kara tüllerle sarılı bayraklarla
kahramanları müşterek bir mezara koysunlar;
onlar ki, ey dünya özgürlüğü, senin uğrunda öldüler.

özgürlük ve sevmek,
bu ikisi gerek bana!
aşkım için, yaşamım
feda olsun,
özgürlük uğruna aşkım!

Sándor Petőfi  Şiiri (1823-1849)

Hoşçakal Donovaly, Hoşçakal Güzel Slovakya

Bir gecelik misler gibi Tatra dağ havasını aldıktan sonra Donovaly’deki evimize veda vaktimiz geliyor. Yolumuz yine uzun, önümüzde geçeceğimiz bir sınır ve yaklaşık 380 km var. Kahvaltımızı ettikten sonra toparlanıp yola koyuluyoruz. Donovaly’de bugün gökyüzü kapalı güneş kendini saklıyor ama olsun bulutların yere uzandığı Karpatlar ayrı bir güzel.

 

Yolumuz Arabayla Szeged

 Avrupa Seyahatinde yeni istikametimiz Osmanlı döneminin Segedin’i. Macaristan’ın güney doğusunda Tisza Nehrinin iki yakasında kurulu Arabayla Szeged Şehri. Tisza’nın batı yakasında kalan Szeged, doğu yakasında kalan kısmı ise Yeni Szeged (Új-Szeged) miş. Csongrád idari bölgesinin başkenti olan şehir yaklaşık 170 bin nüfusu ile Macaristan’ın 3. büyük şehri ve bölgenin ticari ve kültürel merkezi.

Arabayla Szeged Gezi Notlarımıza göre Macaristan’ın yıl içinde en çok güneş alan şehriymiş ki bu yüzden bir adı da güneş şehri. Güneş şehri denmesinin bir diğer nedeni de şuymuş. Şehir 12 Mart 1879 ‘da ki sel felaketinden çok ağır hasar almış. Kentte yaşayan 70.000 kişinin 151’i o gün ölmüş. 5,458 evden sadece 265 ev ayakta kalmış ve suyun kuruması dört ay sürmüş. Şehir yeniden yapılandırılırken  güneş biçiminde düzenlenmiş.

1543-1686 arasında Osmanlı hakimiyetinde kalan Szeged’in adı tarihte ilk olarak III. Béla dönemindeki bir belgede geçer. Artnouveau ve Neo-klasik tarzdaki binaları ve geniş caddelerinin yanı sıra yazın düzenlenen Szeged Açık Hava Festivali ile de turistlerin ilgisini çeken bir şehir. Eh bütün bu özelliklerini okuyunca dönüş güzergahında konaklamak için seçtiğimiz yerler arasına giriyor Szeged. Bakalım biz de beğenecek miyiz. Arabayla Szeged Avrupa Gezi Yorumlarımız nasıl olacak.

Donovaly (Slovakya)- Szeged (Macaristan) Yolu

Arabayla Szeged Avrupa Gezisinde yine enfes güzellikte yerlerden geçiyoruz. Kah ormanlara dalıyoruz, kah köprülerden geçiyoruz, kah tarlaların yanından yolculuğumuza devam ediyoruz. Yaklaşık 120 km sonra Slovakya’dan Arabayla Macaristan’a geçiş yapacağımız Šahy – Parassapuszta gümrük kapısına geliyoruz ve hiç durmadan geçiyoruz. Geliş yolunda aldığımız Macaristan aylık vinyet ( 4780 Ft )  tekrar vinyet alımı için oyalanmaktan bizi kurtarıyor. Macaristan Vinyeti hakkında detayları Arabayla Budapeşte (Macaristan) yazımda bulabilirsiniz

    Arabayla Szeged Macaristan Seyahatinde yolumuz Budapeşte’nin yakınlarından geçerek devam ediyor. Macaristan’ın uçsuz bucaksız geniş ve verimli ovaları yol boyunca uzanıyor. Bölünmemiş, büyük tarlaları bizlerde yine hayranlık uyandırıyor. Slovakya topraklarını benzin almadan geçirdik. Macaristan’a girince Mol görüyoruz ve benzin molamızı veriyoruz. Macaristan’da benzinin fiyatına gelirsek, Litresi 430,90 HUF tan 20,24l benzine 8,721 HUF ödüyoruz. Macaristan Gezi Rotasında Szeged Sırbistan sınırına yakın bir yerde konumlanmış.

Arabayla Avrupa Turu Gezdiğimiz Ülkelere Ait 2019 Avrupa Otoyol Geçiş Ücretleri

Szeged Konaklama

Yol bulucumuz bizi Arabayla Szeged Evimizin önüne kadar götürüyor. Resimlerinden gördüğümüz evimizi hemen tanıyoruz. Yolda mesaj atmıştık geldiğimize dair, bakalım kiminle karşılaşacağız. Evimizin yan tarafına arabamızı park edip kapıyı çalıyoruz. Çok geçmeden diyafondan ses geliyor. Derdimizi anlatınca kapı otomatiğine basılıp açılıyor ve aşağı çok güzel bir genç kız iniyor.

Booking.com. dan kiraladığımız daire zemin katta üç yatak odası, banyosundan ayrı  ikinci bir tuvaleti var. Her yer gayet temiz ve tertipli.

Genç kız evi tanıtıp, faturamızı kesip bize veriyor. Ücreti banka hesabımızdan beş gün önce tahsil edilmiş olmalı. Apartmanın arkasındaki bahçede açık ve kapalı garajı bulunuyor. Arabayla Szeged Macaristan Gezisinde aracımızı park edip, apartmana açılan kapısından eşyalarımızı taşıyoruz, ardından Szeged’in gezilecek yerlerini görmek için kendimizi şehrin sokaklarına bırakıyoruz. Burada bir gün kalacağımız için akşama kadar şehri gezebildiğimiz kadar gezmeye çalışacağız.

Haydi Szeged’i Yürüyerek Gezelim

İlk işimiz Tisza Nehrine doğru yola koyulmak oluyor. Macaristan Gezi Rehberimizde yazdığına göre Tisza Nehri Romanya’nın dağlarından doğan, Ukrayna, Macaristan, biraz Slovakya’da yol alıp Sırbistan’da Tuna ile birleşen bir nehir. Eski zamanlarda 1419 km. uzunluğundaymış. Büyük Macaristan ovasında yol alabilmek için alabildiğine kıvrım yapan nehir geçmişte büyük sel felaketlerine neden olduğundan 1846-1880 yılları arasında sistemli bir çalışma ile uzunluğu azaltılarak Avrupa’nın en büyük selden korunma sistemi oluşturulmuş.

Sokağımızın bir ucu Szeged Szilléri Bulvarına (Szilléri sugárút) çıkıyor. Bulvarda yürüyerek Tisza kıyısına varmaya çalışacağız. Geniş cadde bir başka geniş cadde olan Szeged Roma Bulvarında (Római körút) bitiyor. Roma Bulvarından devam ederseniz Tisza köprülerinden Szeged Bertalan Köprüsüne çıkarsınız ki Szeged’in nehrin karşı kıyısında yer alan yerleşim yerine ulaşmanız mümkün olur. Biz sokaklardan yürümeyi tercih ediyoruz. Szeged evleri genellikle tek katlı, iki, üç katlı, ara sıra beş katlı.

Szeged Salam fabrikası ve Kırmızı Biber Müzesi (Pick Szalámi és Szegedi Paprika Múzeum)

Arabayla Szeged Gezisi; Sokaklar hep iki yanları ağaçlı şirin sokaklar, bol miktarda yeşil alan var. Nehrin kıyısına inince kıyı boyunca uzanan bir cadde buluyoruz. Çıktığımız yer Yukarı Tisza (Felső Tisza) olarak adlandırılıyor. Burada 10 numarada (Felső Tisza-part 10) Szeged’in iki özel ürününü sergileyen Pick ailesine ait Szeged Salam fabrikası ve Kırmızı Biber Müzesi yer almakta. Ziyaretçiler alt katta fabrikanın geçmişi ve salam üretimi hakkında bilgi alıyor, üst katta ise 20. Yy’da Szeged kırmızı biber pazarı piyasası, biber üretimi ve biber üzerine yapılan çalışmalar sergileniyor. Ziyaretçiler için tadım ve alışveriş imkanı sunuluyor.

Szeged Salam fabrikası ve Kırmızı Biber Müzesi Salıdan Cumartesiye 15.00-18.00 saatleri arası gezilebilir. Pazar, Pazartesi ve resmi tatillerde kapalı.

Szeged Salam fabrikası ve Kırmızı Biber Müzesi Giriş Ücreti 2019

Tam                              : 980 HUF

Öğrenci, Çocuk ve Yaşlı: 740 HUF

Tizsa ve Szeged

   Arabayla Szeged Gezisi- Tizsa tüm güzelliği ile sakin sakin akıyor. Karşı yakada şehrin devamı yer almasına rağmen bu yakadan görmeniz mümkün değil. Sadece ağaçlarla kaplı bir kıyı şeridi görüyorsunuz karşıda. Öyle ki bir şehirden çok bir park, orman var diye düşünüyorsunuz. Caddenin kimi yerine araçların durabilmesi için park yerleri yapılmış.

Yolun ilerisinde şehir merkezi ile yeni Szeged’i birbirine bağlayan yaya benzeyen Szeged Şehir Köprüsü (Belvárosi híd) görünürken sağda yolun üst tarafında kalan kısımda Várkert Parkı diğer adı ile Szeged Stefania Parkı uzanıyor. Yürüyüşümüze parktan devam etmeye karar veriyoruz. Caddenin yanında yol tamiratı olduğunu görünce bir arkadaki sokak başına kadar yürüyoruz. İyi ki de yürüyoruz çünkü Stefania Caddesi girişindeki binanın köşesinde çok hoş bir heykel var.

Miklós Radnóti

  Macarların ünlü şairi Miklós Radnóti (1909-1945) ve güzel karısı Fanni’nin çok romantik bir heykeli. 1944 yılında Almanların Macaristan’a girmelerinden sonra zorunlu hizmete çağrılan Radnóti Yugoslavya Bor yakınlarındaki Heidenau kampına sürülür ve yol yapımında çalıştırılır. Naziler geri çekilirken tutsakları da Batıya doğru yürümeye zorlarlar ki bu yürüyüş esnasında bitkin düşen şair 21 arkadaşı ile birlikte öldürülür. Toplu mezar açıldığında cebinden kampta yazdığı şiirlerin olduğu Bor Defteri çıkar. Öldürülmeden dokuz gün önce yazdığı bir şiiri şöyledir.

Yanına yuvarlandım, gövdesi öte yana devrildi

ve kasılıp kaldı, bir yay gibi, boşandı boşanacak.

Enseye bir kurşun. – Böyle olacak senin sonun da –

diye mırıldandım, – kal böyle kımıldamadan.

Sabrın vereceği çiçek şimdi ölüm. –

Bu daha kımıldıyor – dedikleri duyuldu.

Çamura bulanmış kan kulağımda kurudu

(Türkçesi: Kemal Özer – Edit Taşnadi)

Heykelin köşesinde yer aldığı bina da Macaristan’ın en iyi liselerinden biri olan Radnóti Miklós Pilot Lisesi (Szegedi Radnóti Miklós Kísérleti Gimnázium) imiş. Szeged Gezi Rotasına Stefania Caddesinden yürümeye devam ediyoruz.

Várkert- Stefania Parkı

Biraz ilerleyince park sol yanımızda tekrar görünüyor. Üç hektarlık park meşe, akça ağaç, fındık, ıhlamur gibi ağaçlar, güller ve çeşitli çiçeklerin yanı sıra birçok sanatçının heykelini de bulabileceğiniz çok güzel bir park.

İlk gözümüze çarpan parkın güzelliğine güzellik katan heykel Carrara Mermerinden bu yörenin Heykeltıraşı Miklós Ligeti tarafından yapılmış Kraliçe Elisabeth namı değer Sissi heykeli oluyor.

Szeged Ulusal Tiyatrosu (National Theater of Szeged-Szegedi Nemzeti Színház)

Stephanie’de Sissi’ nin heykeline karşı Macaristan‘ın en prestijli tiyatrolarından biri Szeged Ulusal Tiyatrosu’nun Neo-Barok binası yer alıyor. Zarif bina Viyana’lı iki mimar Ferdinand Felner ve Hermann Helmer tarafından yapılmış, 1883 yılında açılmış, açılışından bir buçuk yıl sonra yanmış, onarılan tiyatro 1889 Ekiminde tekrar açılmış. Açılışının 100. yılında da  1978-86 arasında restore edilmiştir. Tiyatronun yarı dairesel cephesi, tiyatral sanatın sembol figürleri ile bezenmiştir. Macar tiyatrosunun yaratıcısı ve şairi József Katona ve Macar besteci, şef ve piyanist, Macaristan ulusal marşı  “Himnusz” ın bestecisi Ferenc Erkel‘in heykelleri tiyatronun iki tarafındaki nişlerde görülmektedir.

Tiyatronun opera, dans ve drama sergilenen üç bölümü var. Büyük binada operalar ve büyük oyunlar sergilenirken, yakınlardaki Horváth Mihály Caddesi’ndeki küçük tiyatro, drama ve Szeged Çağdaş Balesi’ne ev sahipliği yapmaktadır.

Móra Ferenc ve Köylü Mátyás Heykeli

   Arabayla Szeged Gezi noktalarından Stefania Parkındaki diğer heykellerden biri 1879-1934 yılları arasında yaşamış olan Macar romancı, gazeteci ve müzisyen Móra Ferenc ve “Buğday Tarlaları Hakkında Şarkı’’ adlı romanının ana karakteri köylü Mátyás’a ait. Móra Ferenc Heykelinin karşısında Macar yazar, gazeteci, etnograf ve arkeolog, müze ve kütüphane müdürü Stephen Tömörkény’nin heykeli yer alıyor.

Móra Ferenc Müzesi

Parkın Szeged Belvárosi Köprüsü ile birleştiği yerde Szeged’in en büyük müzesi Móra Ferenc Müzesi, müzenin karşısında köprü ayaklarında Macar romancı, gazeteci ve politikacı Kálmán Mikszáth’ı tasvir eden heykel bulunuyor.

1896 yılında Neo-Klasik tarzda yapılan Móra Ferenc Müzesi girişindeki korint sütunları ile çok etkileyici duruyor. 1917-34 arasında  Móra Ferenc’in yöneticiliği sırasında müzede sergilenenlerin kapsamı arttırılmış ayrıca kendisi Szeged’in birçok yerinde yapılan kazılara arkeolog olarak katılarak damgasını vurmuştur. Müzede kişisel eşyalarının sergilendiği bir oda bulunmakta olup müzeye 1950 yılında ismi verilerek onurlandırılmıştır. Szeged Gezisinde  Móra Ferenc Müzesinde günümüzde el sanatları etnografik sergisi, “Sadece bir Dünya’yız” adlı başlangıcından günümüze kadar dünya tarihimizin sergilendiği doğa bilimleri sergisi, geçmiş çağlarda bölgenin tarihi hakkında bilgiler veren arkeolojik sergi ve mevsimlik sergiler yer almaktadır. Bizim gittiğimiz 2014 yılının büyük sergisi Mısır Firavunları Sergisi idi.

Móra Ferenc Müzesi yenileme çalışmaları nedeniyle 2019 yılında ziyarete kapalı.

Arabayla Szeged Gezi Rotasında  Móra Ferenc Müzesi’nin arkasında Szeged Eski Kale Kapısı Maria Teresia’nın kalıntılarını görebilirsiniz. 1543-1686 arasında Macaristan’daki Türk egemenliği altındaki yerlerin en önemli kalelerinden biriymiş. Daha sonraki yıllarda hapishane olarak kullanılmış, büyük selde hemen hemen yıkılmış, kalan bölümleri ise Móra Ferenc Müzesinin sergi odaları olarak işlev görmeye başlamış.

Szeged Katedral Meydanı (Dóm tér) ve Szeged Votive Kilisesi

Sahil yolundan yürümeye devam. Hedef ileride gördüğümüz kulelerin olduğu yer yani Szeged Katedral Meydanı. Katedral Meydanı Szeged’in önemli anıtlarının ve binalarının olduğu yaz festivalinin düzenlendiği meydan. Meydanı uzaktan bile olsa bulmamızı sağlayan Szeged Votive Kilisesi de burda.

1879 Sel felaketinden sonra Szeged Halkı Katolik kilisesini yapmaya söz verir. Yapımına 1913 yılında başlanan, 1930’da tamamlanan kahverengi tuğla kilise 54 m lik kubbesi, 91 m lik ikiz kuleleri ile Macaristan’ın dördüncü büyük kilisesiymiş. Mimarisi Roma, Gotik ve doğu Bizans tarzı unsurların karışımı kilisenin beş çanından en büyüğü 1927 yapımı Kahramanlar Çanı (Heroes Bell) 8,537 kg. mış, 9040 borulu devasa orgu bulunuyormuş.

Arabayla Szeged Macaristan Gezisinde katedral her gün ayin ve merasimler haricinde 08.00-17.00 arasında ücretsiz olarak gezilebilir. Ancak yenileme çalışmaları nedeniyle 2019’da ziyaretçi kabul etmiyor.

Szeged Votiv Kilisesi Kule Giriş Ücreti:

Tam       : 800 HUF

İndirimli : 500 HUF

Aile        : 2400 HUF

Szeged Demetrius Kulesi

Szeged Votive Kilisesinin dışında şehrin en eski kalıntısı 4.yy da yaşamış olan Selanikli Aziz Demetrius anısına yapılmış Saint Demetrius Kilisesinden kalma Szeged Demetrius Kulesi bulunmakta. Szeged halkınca Dömötör Kulesi denen kulenin zemin kısmı 11. Yydan, alttaki Roma tarzı kısmı 12. Yy’dan, Gotik kısmı ise 13. Yy’dan kalmadır. Üstteki resimde oturma bölümü olarak düzenlenmiş yerin hemen arkasında yer alan küçük kuledir.

Dömötör Kulesi Giriş Ücreti 2019

Tam       : 800 HUF

İndirimli : 500 HUF

Aile        : 2400 HUF

Kule +Dömötör Kulesi Giriş Ücreti 2019

Tam       : 1300 HUF

İndirimli : 800 HUF

Aile        : 4300 HUF

Somogyi Kütüphanesi

Katedralin yanındaki Somogyi Caddesindeki büyük bina Somogyi Kütüphanesidir. Büyük Felaketten sonra 1881’de Károly Somogyi kentin zihinsel olarak da imarı için Szeged’e paha biçilmez kitap koleksiyonunu bağışlar. Bilim, dil, din, roman dahil kitaplardan oluşan ansiklopedik literatür 43.701 cilt den oluşuyormuş. Şu anda bir milyondan fazla belgeyi içeren koleksiyonun en eski parçası 1492’den kalma Missale Pragense adlı el yazması imiş.

Sırp Ortodoks Kilisesi

Szeged Görülmesi Gereken Yerlerinden Katedral Meydanının kuzey ucunda şehrin en eski yapılarından biri Aziz Nicholas’a adanmış 1773-1781 yılları arasında Barok mimari ile yapılmış Sırp Ortodoks Kilisesi yer almaktadır. Szeged’e ilk kez 16. Yy da Türkler zamanında gelen Sırplar 18. Ve 19. Yy larda şehir ticaret hayatında önemli rol oynamışlar. Kilisede 70 ikon asılı fantastik altın ikon ağacı bulunmaktadır.

Szeged Ulusal Mabet (National Pantheon)

  Szeged Gezisinde Katedral Meydanının üç tarafını çevreleyen yapının kemerli pasajında Macar tarihinin sanat, bilim,kültür ve edebiyatında yer etmiş 100’ün üzerinde kişinin heykel ve kabartmaları ile süslenmiş Szeged Ulusal Mabet yer alıyor. Budapeşte’nin Zincir Köprüsünün (Chain Bridge) inşasını yöneten İskoç Adam Clark’da burada büstü olma şerefine nail olanlardan. İlki 1931 yılında Votive Kilisesinin önünde gerçekleştirilen Açık Hava Yaz Festivali gösterileri için meydan bu yılda düzenlenmiş.

Szeged Müzik Saati (Musical clock)

Katedral Meydanında Votiv Kilisesinin ana girişinin karşısındaki binanın üst katında Saat sanatçısı Ferenc Csúri’nin eşsiz sanat eseri Szeged Müzik Saati yer almaktadır. İlk kez 1936’da Açık Hava Festivalinde çalan saat Ortaçağ üniversitelerinin simgelerindendir. Saat 12.15 ve 17.45’te olmak üzere günde iki kez ünlü Macar öğrenci şarkısı “Ballag már a vén diák …” nın melodisi eşliğinde akademik yıl sonunda mezun olan öğrencilerin yürüyüşü temsil edilir. Üniversite konseyinin ileri gelenleri ve mezun öğrenciler saatin etrafında dolanır. Figürler József Kulai tarafından ünlü Macar şahsiyetler örnek alınarak oyulmuştur. Saat ayrıca her saat başını haber veren ‘Szeged hírös város’ (Szeged ünlü bir şehir) şarkısını çalar.

Szeged Arad Şehitler Meydanı (Aradi vértanúk tere)

Szeged Seyahatinde Katedral Meydanından Müzik Saati tarafındaki kapıdan çıkınca Szeged Arad Şehitler Meydanına geliyoruz. Meydanda Macar bağımsızlık hareketinin önderi 1676-1735 yılları arasında yaşamış 1704-1711 yılları arasında Erdel prensi olarak görev yapmış II. Ferenc Rákóczi’nin atlı heykeli var. Anıtta Latince “Tanrı’nın yardımıyla Anavatan ve Özgürlük İçin yazıyor’’ (Cum Deo pro patria et libertate).

Biliyor muydunuz?

1711 yılından sonra hayatını sürgünde geçiren Rákóczi 1715’te  Osmanlı Devleti’nin davetini kabul ederek Osmanlı topraklarında Tekirdağ’a yerleşmiş ve ölümüne kadar burada yaşamış, naaşı İstanbul’daki Saint Benoit lisesi şapeline yerleştirilmiş, 1906’da Macar hükümetinin kararıyla naaşı Macaristan’a nakledilmiş bugün Slovakya sınırları içinde kalan Kassa (Košice) şehrindeki katedrale yerleştirilmiş. Tekirdağ sahilinde oturduğu ev ise aynı adla müze yapılmış ayrıca şehirde adına yapılmış bir çeşme bulunmaktaymış.

Anıtın yakınındaki anıt sütun ise Arad’da infaz edilen on üç generalin anısına dikilmiş Szőreg savaşının anıt sütunudur.

Szeged Kahramanlar Kapısı (the Heroes’ Gate- Hősök kapuja)

 Szeged Gezisi Rotasında meydanın diğer yanında Szeged Kahramanlar Kapısına gelirsiniz. I. Dünya Savaşında hayatını kaybedenlere bir saygı duruşu olarak 1936’da Móric Pogány tarafından yaptırılmış bir Vilmos Aba Novák eseridir. Komünist rejim tarafından hoş görülmediğinden 1950’li yıllarda üzeri gri sıva ile kaplanan eşsiz freskleri onarma çalışmalarını şimdilerde Aba Novák Ailesi finanse etmekteymiş. Vilmos Aba Novák’ın bu muhteşem eseri Birinci Dünya Savaşı mağdurları için yapılmış en önemli tablolardan kabul edilmektedir.

   Szeged Gezi Noktalarından Arad Şehitler Meydanı Szeged Üniversitesi binaları ile çevrelenmiştir. Meydanın Tisza Nehri tarafında Szeged Üniversitesi Bolyai Matematik Enstitüsü bulunuyor. Enstitü 20. yüzyılın önde gelen iki matematikçisi olan Frigyes Riesz ve Alfréd Haar tarafından 1921’de kurulmuş ismini ise Öklid Olmayan Geometri teoremini bulanlardan biri olan Macar Matematikçi János Bolyai’den (1802-1860) almış.

Szeged Rerrich Béla Meydanı (Rerrich Béla tér)

Szeged Bolyai Enstitüsü’nün arkasına kadar yürürseniz geleceğiniz yer Rerrich Béla Meydanı. Meydanda Kolozsvári kardeşlerin Aziz George ejderha avcısı eserinin bir kopyası ve 1956 Macar Devrimi anısına Miklós Melocco tarafından yapılan Kelebek heykeli bulunuyor. Meydan üniversite binaları ve Dom Meydanı tarafında Szeged Piskoposluk Sarayı ile çevrilidir.

Szeged Dugonics Meydanı (Dugonics tér)

Arad Şehitler Meydanından biraz yürüyünce Dugonics Meydanına geliyoruz. Meydan ismini ilk Macar romanı Etelka’nın yazarı olan András Dugonics’in isminden almış. Halkın bağışları ile yapılan elinde Etelka’yı tuttuğu heykeli Szeged’deki halka açık yerlerde yapılan ilk heykelmiş.

Dugonics Meydanında Szeged Üniversitesinin 1873’te eklektik stilde yapılmış ana binası yer almakta. Yerel dilde JATE denilen (söylenişi ”yohteh’’) Szeged Üniversitesi adını Macar toplumcu gerçekçi şairi Attila József’in (1905-1937) isminin baş harflerinden almış. Zor bir yaşamın ardından gelen trajik bir ölümü olan şair 1924-25 arasında üniversitede öğrenciymiş ama aykırı bulunan şiiri nedeni ile okuldan atılmış. Macarlar günah çıkartmış olmalılar ki hem okula adını vererek şereflendirmişler şairi, hem de bronzdan bir heykelini dikmişler üniversitenin yanındaki meydana.

Atam Volga’dır, Anam Tuna
Tuna’nın kıyısında genç kızlar çamaşır yıkar
Tunanın çamurları
Türk Kokar, Roman Kokar, Tatar Kokar, Macar Kokar… 

Attila József Şiiri

Laf aramızda pek severim Atila ismini oğlumun ismi olduğu için mi ki!

 Szeged Gezisinde Üniversitenin önünde yer alan Müzikli Çeşme 1979’daki Büyük Tufan’ın yüzüncü yılı dolayısı ile yapılmış klasik müzik çalan çeşme günümüzde Szeged halkının popüler bir buluşma noktası olmuş. Meydan festivaller ve gösterilerin de yapıldığı yermiş.

Unger-Mayer Evi

Evet geliyoruz Dugonics Meydanının başyapıtına. Meydandan Kárász Caddesine girişte köşe başında yer alan günümüzde apartman binası olarak kullanılan Unger-Mayer Evi. Macaristan’ın Gaudi’ si lakaplı bir mimar Ede Magyar (1877 – 1912) tarafından yapılan bu muhteşem bina Szeged’de geç Art Nouveau’nun başyapıtıdır.

Szeged Reök Sarayı

Ede Magyar’ın bu yakınlarda bir diğer eseri Lajos Tisza bulvarı ve Kölcsey sokağının köşesinde yer alan Macar Art Nouveau sanat şaheseri Szeged Reök Sarayıdır. Mimar burayı inşa ettiğnde 30 yaşındaymış. Binayı yapmak için su mühendisi Iván Reök tarafından görevlendirilince binanın önde gelen motifi su olmuş. Kar beyazı cephesini süsleyen mavi nilüferler, akantus yaprakları, zambaklar, dalgaları andıran balkonları ile Avrupa Art Nouveau’nun başyapıtları arasına girmiştir. Yerleşim yeri olarak inşa edilen saray, 2007 yılından bu yana Bölgesel Sanatlar Merkezi’ne ev sahipliği yapıyor. Geçici sergilere yer verilirken, küçük tiyatro gösterileri ve diğer kültürel etkinlikler için de kullanılmaktadır.

Reök Sarayı Galerisi: Salı-Paz: 10.00-18.00 arası açıktır.

    Szeged Gezisinde Reök Sarayının önünde dikkatinizi çekecek atlı silahşor heykelini merak edecek olursanız anıt I. Dünya Savaşında hayatını kaybeden Szeged Macar Kraliyet Ordusu 3. Hafif Süvari Alayı anısına yapılmış.

Szeged Klauzál Meydanı

Kárász Caddesi yalnızca yayalara açık, binaları, mağazaları, kafeleri ile çok güzel bir atmosferi olan cadde. Yürümeye devam ederek Klauzál Meydanı’na çıkıyoruz.

Kárász Caddesi olsun Klauzál Meydanı olsun değerlerini korur yapılandırması nedeni ile 2004’te Avrupa Nostra Ödülünü kazanmıştır. Buralardaki şirin kafelerde bir kahve kek molası vererek klasisizmin, eklektizmin ve ayrılmanın farklı stil özelliklerini taşıyan binaların ve ortamın güzelliğinin tadını çıkarabilirsiniz.

Klauzál Meydanı’nda Macaristan’ın Avusturya’dan bağımsızlık mücadelesine önderlik eden Macar siyaset adamı, avukat ve gazeteci Lajos Kossuth (1802-1894)’un bronzdan heykeli ve Milenyum Çeşmesi gözünüze çarpacaktır. Lajos Kossuth’un balkonundan sürgünden önceki son konuşmasını yaptığı Kárász Evi’de buradadır.

Biliyor muydunuz?

Lajos Kossuth’un da yolu bizim topraklarımızdan geçmiş bir zamanlar. Arabayla Szeged Gezi Rehberine göre 1849’da ülkesinin bağımsızlığını ilan emiş. Aynı zamanda Macaristan’ın “geçici” sıfatıyla da olsa ilk cumhurbaşkanıymış Lajos Kossuth. Avusturya’ya karşı verilen savaşı Rusya’nın Avusturya yanında savaşa girmesi üzerine kaybetmiş ve Kütahya’ya sürgün edilmiş. 1851 yılında bir Amerikan Savaş gemisi ile ülkeyi terkedene kadar 1850-1851 yıllarında Kütahya’da Şeyh Bedreddin Efendi’ye ait evde ailesi ile yaşamış. Börekçiler Mahallesi Macar Sokak’ta yer alıyormuş ev. Kossuth Evi Müzesi (Macar Evi) olarak 1982’den beri ziyarete açık olan bir 18. yy Türk eviymiş. Özel eşyaları ve Macar kültürü ile ilgili objelerin sergilendiği bu evde Lajos Kossuth Türkçe bir gramer kitabı yazmış. Ayrıca Macaristan için hazırladığı anayasa taslağı metnini de bu evde kaleme almıştır. İlgileneceklere, arabayla Kütahya’ya yolu düşeceklere bildirelim.

Szeged Széchenyi Meydanı (Széchenyi tér)

Klauzál Meydanından bir sonraki meydan Széchenyi Meydanı. Şehir parkının yer aldığı, birçok heykelin süslediği 50.000m² lik meydan Orta Avrupa’nın en çekici ve en büyük meydanlarından biriymiş. Geçmişte pazar yeri olarak işlev gören meydan günümüzde park yapılmış, çeşitli festivallerin ve fuarların düzenlendiği yer. Meydanı tarihi çınar ağaçları, kral ağaçları, manolyalar ve birbirinden güzel bitkilerin süslemiş. Bir de heykeller. Nehir tarafındakiki beyaz Carrara mermerinden yapılmış. Macar politikacı, ve yazar, Macaristan tarihinin en büyük devlet adamlarından birine ait. 1848 Macar Devrimi dört liderinden biri olan István Széchenyi Heykeli.

Sonraki bronz heykel 19. yüzyılda nehir kontrol projeleri ve bataklık drenajı yoluyla getirilen en büyük çevresel dönüşümün adamına ait.  Tuna’yı Budapeşte’ye kadar ulaşılabilir yapan hidrolik mühendisi Pál Vásárhelyi Heykeli.

Tuna, İstván Széchenyi ve Pál Vásárhelyi’nin planlarına dayanarak 1834-1896 yılları arasında Karadeniz’e de ulaşılabilir hale getirilmiştir.

Arabayla Avrupa Gezisinde meydandaki üçüncü heykel Macar politikacı ve bakanı olan isme ait. Sel felaketinden sonra şehrin yeniden imarının kahramanı olarak görülen Lajos Tisza Heykeli.

Dördüncü heykel “Ulusun Bilge Adamı’’ olarak bilinen Macar devlet adamı ve Adalet Bakanı Ferenc Deák Heykeli.

Parktaki bir başka heykel de Macaristan’ın Hristiyanlaşmasında büyük rolü olan Kral Stephen ve eşi Gizella’nın Heykeli.

Szeged Belediye Sarayı (Town Hall- Városháza)

    Széchenyi Meydanını çevreleyen güzel binalar arasında bir numarayı Szeged Belediye Sarayı alıyor. Belediye Sarayı bu alana yapılan üçüncü belediye binası imiş. İlki modern stilde 1728 senesinde yapılmış. İkinci binayı 1799’da John Schwörtz ve István Vedres tasarlayıp inşa etmiş. Sel felaketinden sonrada 1883’de Ödön Lechner ve Gyula Pártos tarafından yeniden yapılmış.

Arabayla Szeged, Macaristan Gezisinde karşımıza çıkan Belediye Sarayı Neo-Barok mimarisi, saatli kulesi, renkli çatısı ile çok zarif bir bina. Adamlar hadi bir Belediye Binası yapalım demiyorlar, sanatlarını konuşturuyorlar bizde önünden geçerken niye bizlerde de böyle belediyecilik anlayışı yok diyoruz. Gerçi burada kendi kentimin Belediye Başkanını da es geçemem doğrusu. Büyükerşen Hocamın şehrimi Avrupa kentleri ayarına getirmek için yaptığı çabaları takdire şayandır.

Zsótér Evi

Belediye Sarayı’nın yanındaki meydanın batı tarafında, ünlü Zsótér tüccar ailesinin yaptırdığı klasik Zsótér Evi duruyor.

Arabayla Szeged Gezisi- Belediye Sarayı ile Zsótér Evi Venedik Ahlar Köprüsü benzeri bir köprü ile birbirine bağlanmış. Sel sonrasında yapılan köprü İmparator Francis Joseph’in konutundan dışarıya çıkmadan Belediye Sarayına geçmesi için yapılmıştır.

Belediye Sarayının karşısındaki iki heykel ise Tizsa Nehrinin yardımsever ve yıkıcı özelliklerini simgeleyen heykeller ve çeşmesidir. Kızgın ve Kutlu Tizsa.

Meydanın nehir tarafında bulunan Hotel Tisza, geçmişte birtakım yazarlar, şairler ve bestecilerin ziyaret ettiği bir otel olarak geçiyor kayıtlara.

Meydanda gezinirken saat başında sanki müzik kutusunu açmışçasına çok hoş melodisi kulaklarımızda yankılanmaya başlıyor. Bunu da  biz  Széchenyi Meydanının bize sürprizi kabul edip mutlu oluyoruz. Zaten hayat dediğin  böyle güzelliklerden keyif alabilmeyi bilmek değil mi.

Anna Spa, Termal Banyoları (Anna Fürdő, Thermal Bath)

 Szeged Széchenyi Meydanından Tisza Lajos  Bulvarına (Tisza Lajos krt.) çıkıp sağa dönerseniz Szeged’in en sıcak yerine geldiniz demektir 🙂 1896’da Antal Steinhardt ve Adolf Lang tarafından inşa edilmiş. Oryantal etkileri yansıtan beyaz duvarlı eklektik stildeki bina  Anna Termal Banyoları. Suyu sindirim sorunlarına iyi geliyormuş.

Kalvin Protestan Kilisesi (Kálvin Református Egyházközség)

Caddenin karşı tarafında yer alan kilise 16.0yy da Macar Protestan Kilisesinin bir parçası olarak kurulmuş olan Kalvin Protestan Kilisesi. Adres: Kálvin tér

Gróf Sarayı (Gróf-palota)

Biz kiliseyi fotoğraflarken yanı başımızda duran Gróf Sarayını kaçırmışız. Eğer Arabayla Macaristan Seyahatinde Szeged ’e yolunuz düşerse siz de bizi anlayacaksınız. Her bir yapı öyle güzel öyle zarif ki hangisine bakacağınızı bizim gibi şaşırabilirsiniz, kimilerini gözden kaçırabilirsiniz. Bunda tabi Szeged’in her sokağının, caddesini kaplayan ağaçların da rolü olabilir. Her neyse siz es geçmeyin diye uyarımı yapayım. 1913 yılında tamamlanan, Jenő Raichl tarafından tasarlanan, avukat genaral Árpád Márton Gróf’un adını alan Gróf Sarayı kilisenin karşı çapraz köşe başında yer alan çiçek motifleri ile süslü Sezession (ayrılıkçı) stildeki binanın mavi, sarı, altın renkli motiflerini bizim yerimize siz fotoğrafını çekin.    Adres: Tisza Lajos körút 20.

Szeged’e Gitmişken Gezebileceğiniz Diğer Yerler

Szeged Su Deposu (Víztorony)

Macaristan Seyahatinde biz Arabayla Szeged gezisini sonlandırıyoruz. Siz Szeged’de gezilecek yerler olarak daha nereleri var diyorsanız Szent István Bulvarında (Szent István tér) yer alan Szeged Su Deposunu söyleyebilirim. Dr. Zielinszki Szilárd tarafından 1903 ve 1904 yılları arasında ayrılıkçı tarzında betonarme inşa edilen 1000 m3 kapasiteli su kulesi günümüzde hala işlevseldir. Dünya’nın dönüşünü gösteren bir Foucault sarkacı vardır. Merdivenlerinden tırmananlar muhteşem manzaranın keyfini çıkartırken, Soda Müzesi sergisi, Fizik Tarihi Sergisi ve geçici sergileri gezebilirler.  Aşağıda kulenin çevresinde kentin imarında emeği geçen yedi mimarın büstü bulunmaktadır.

Szeged Su Kulesi Gezilebilecek Zamanlar

Dünya Su Gününde (22-23-24 Mart) saat 10.00-17.00 arası

1 Nisan -31 Ekim  arası  her ayın ilk Cumartesi günü saat 10.00-16.00 arası gezilebilir.

Ayrıca en az 10 kişilik gruplar halinde randevu alınarak Salı, Perşembe ve cumartesi günleri de gezilebilir.

Bunun için de iş günleri dahilinde Szegedi Vízmű Zrt (Drinking Water Producing Department – Tel: 06 62 558 844) dan saat 10.00-15.00 arasında randevu alınarak sonrasında turizm danışmadan bilet alınır.

Szeged Su Kulesine Giriş Ücreti: Dünya Su Günlerinde ücretsizdir.

Tam      : 610 HUF

İndirimli: 400 HUF

6 yaşından küçüklere ücretsizdir.

Adres:6720 Szeged, Szent István tér

Szeged Eski Sinagog (Régi zsinagóga)

Arabayla Szeged Gezi Rehberine göre  Klauzál Meydanı’ndan nehir tarafına değilde aksi yöne Kígyó Caddesine yürürseniz ki cadde Tisza Lajos Bulvarından sonra Hajnóczy Caddesi olarak devam eder Bolyai János Caddesi ile kesiştiği yerde 1837 ve 1843 yılları arasında Henrik ve József Lipovszky kardeşler tarafından inşa edilmiş ve günümüze güzel korunarak gelmiş klasik stildeki Szeged Eski Sinagog’a varırsınız. Girişinin yanındaki mermer plakalarda Macarca ve İbranice yazılar ile 1879 Büyük Tufan zamanında su seviyesi  gösterilmektedir. Yalnız plakaların alçak seviyesi sizi yanıltmasın. Kentin yeniden imarı esnasında meydanın seviyesi iki metre toprak yığılarak yükseltilmiştir. Sinagog günümüzde dinsel olarak kullanılmayıp MASZK olarak da bilinen Macar Alternatif Tiyatro Merkezine ev sahipliği yapıyor. En önemli etkinliklerinden biri, uluslararası ücretsiz tiyatro buluşması olan yıllık THEALTER Festivali’dir. Adres: Hajnóczy utca 12

Szeged Yeni Sinagog (Új Zsinagóga)

Arabayla Szeged Gezi Noktalarından Eski Sinagog’un hemen arka tarafında yer alan Szeged Yeni Sinagogu yer almaktadır. 1903’te Lipót Baumhorn tarafından tasarlanan yalnız Macaristan’ın değil, dünyanın en eski Yahudi ibadethanesidir. Zafer kemerinde İbranice ve Macarca olarak İncil’deki emir “Komşunuzu kendiniz gibi sevin.”yazar. Vitray pencereleri, cam kubbesi, olduğu kadar içerideki fildişi, altın, mavi süslemelerinin güzelliği ile gezilmesi gereken mekanlardan biri. II. Dünya Savaşından önce 8000 lerde olan cemaati günümüzde 500 lerde olup ibadethane olarak kullanılmaktadır. Mükemmel akustiği ile müzik dinletilerine de ev sahipliği yapmaktadır.

Szeged Yeni Sinagog 2019 Ziyaret Saatleri
14 Ocak – 31 Mart 10:00-15:00
01 Nisan – 30 Eylül 9:00-12:00 ve 13:00-17:00
01 Ekim – 15 Aralık 10:00-15:00

Cumartesi: kapalı,

Szeged Yeni Sinagog Giriş Ücreti 

Tam      : 1000 HUF

İndirimli: 600 HUF

Adres: Jósika utca 10.

Yeni Sinagog’a şöyle bir göz atmak isterseniz

Szeged Gezimizin Sonu

Gün geceye dönmüş ve Szeged sakinleri evlerine, hatta  yataklarına bile çekilmiş olacak ki evimizin yolunda insan yaşamıyor herhalde diyeceğiniz Szeged sokakları o kadar sessiz,  sinek uçsa dahi kanadının sesini duyabilirsiniz. Sokakları aydınlatan lambaların sarı ışıkları altında biz de sessizliğe adımlarımızı uydurarak usulcacık evimize giriyoruz.

Seyahate hazırlanırken tüm kıyafetlerinizi ve paranızı ortaya koyun. Sonra da kıyafetlerinizin yarısını, paranızın iki katını alın.  -Susan Heller-

Flora

Şimdi iki milyarlar zincirlemek için beni

Benden bir çoban köpeği yapmak niçin kendilerine

Fakat iyilik, şefkat ve nicelik duyguları

Göç ettiler onların dünyasından Güney’e.

Artık ışık içinde göremiyorum bu dünyayı

Göremiyorum, deney tüpüne bakan bir doktor rahatlığıyla

Diz çöküyorum, haykırıyorum yenilgimi

Sevgilim, bir an önce gelmezsen yardımıma

Köylü nasıl toprağa muhtaçsa

Yağmura, güneşe nasıl muhtaçsa, muhtacım sana

Bitki nasıl ışığa muhtaçsa

Ve klorofile, fışkırmak için topraktan,

Muhtacım sana, çalışan kalabalık nasıl işe, ekmeğe,

Özgürlüğe muhtaçsa

Ve nasıl avuntuya muhtaçlarsa kuşatıldıklarında

Çünkü gelecek doğmadı daha acılarından.

Bir köye nasıl okul, elektrik

Su, taştan evler gerekliyse

Çocuk nasıl gereksenirse oyuncaklara

Isıtan bir sevgiye;

İşçi için bilincin

Ve gözüpekliğin anlamı neyse

Yoksul için onurun;

Ve bulanık çocuklarına bu toplumun

Bir hayat çizgisi nasıl gerekliyse

Ve nasıl gerekliyse hepimize

Akıl, uyanıklık, yol gösteren bir ışık

Flora! Yüreğimde yerin işte öyle.

Attila Jozsef Şiiri

Araba ile Avrupa Turunda Yolculuğumuzun 23. Günü Sonu.

Szeged tabi Macaristan’ın benzersiz güzellikteki şehri Budapeşte ile yarışamaz ama yol üstünde konaklamaya değer güzellikte ve sevimlilikte bir şehir. Küçük olmasına karşın gören gözlere bir hazine. Rotanıza aldığınız takdirde bana hak vereceğinize eminim. 

Bir Sonraki Yazım >>> Szeged Ulaşım <<<

Leave a Comment